Ingevoerd in de kunstwereld in 8 hoofdstukken

Lennard Dost

De enige echte opvolger van Henk van Os. Zo wordt schrijver Joost Zwagerman ook wel genoemd. Van Os bracht de kunst met zijn tv-programma’s Beeldenstorm (AVRO) en Museumschatten (VARA) bij de mensen thuis. Vol passie vertelde de oud-directeur van het Rijksmuseum jarenlang over Frans Hals, Jan Steen, Van Gogh en al die anderen. Van Os keek altijd blij, was opgeruimd en kon als geen ander mensen enthousiasmeren.

Persoonlijk trok ik hem nooit zo goed. Dat lag voornamelijk aan dat belerende toontje en die lyrische manier van vertellen. Van Os kon zelfs het meest eenvoudige vaasje de hemel in praten. Een gave is dat zeker. Maar ik kon er niks mee. Ik snap echter wel wat veel mensen in hem zagen. Zwagerman heeft dat enthousiasmerende ook. Niemand die de kunst toegankelijker kan maken dan hij. In De Wereld Draait Door vertelt hij met enige regelmaat over de tentoonstellingen die hij heeft bezocht. De manier waarop hij dat doet werkt aanstekelijk.

In 1989 schreef Zwagerman voor het eerst een verhaal dat zich afspeelde in de kunstwereld: Gimmick. Over schilder Walter Raam (eigenlijke naam Walter van Raams-donk) die samen met Groen en Eckhardt tot de top drie behoorde van de Nederlandse schilders. Vorig jaar verscheen Duel, een boekenweekgeschenk, dat ging over museumdirecteur Jelmer Verhoof en kunstenares Emma Duiker. En nu is er dan Alles is Gekleurd – Omzwervingen in de kunst, een bundel met korte essays over kunst, literatuur en popcultuur, waarvan een aantal eerder verscheen in Hollands Diep, NRC Handelsblad, Passionate en Vrij Nederland.

De titel is afkomstig van een citaat van Kees Schippers: “Als je goed om je heen kijkt zie je dat alles gekleurd is”, uit het gedicht De Ontdekking. Zwagerman neemt je als het ware mee op ontdekkingstocht door de kunstwereld. De reis begint bij Mark Rothko en Jackson Pollock, en gaat via Edward Hopper naar verzamelaar Peggy Guggenheim en kunsthandelaar Leo Castelli. Warhol, Koons en Hirst komen uiteraard ook aan bod. Net als de jongere schilders Daniel Richter en Marlene Dumas.

Zwagerman heeft een vlotte pen en schrijft met veel kennis van zaken. Het enige dat jammer is, is dat de onderwerpen die hij kiest behoorlijk uitgekauwd zijn en dat zijn insteek vaak weinig vernieuwend is. Was Warhol nou echt naïef, of was hij een geniale regisseur? Koons geeft het publiek dat hij hebben wil: kitsch en porno. Hirst melkt zijn oeuvre uit ‘tot over de grenzen van de schaamteloosheid’. De pornoficatie van de samenleving, de roman American Psycho van Brett Easton Ellis, Erwin Olaf die schildert met fotografie.

De auteur is beslist een van de beste essayisten van Nederland, en zijn passie voor kunst, in al zijn verschijningsvormen, is hartverwarmend, maar het zijn nou niet echt eyeopeners. Wie ingevoerd is in de kunstwereld haalt hier weinig nieuws uit. Ben je nog niet ingevoerd, dan ben je dat na dit boek een heel eind. Daar ligt ook precies de waarde van Alles is gekleurd: Zwagerman heeft als schrijver een veel groter podium tot zijn beschikking dan al die andere mensen die de kunst voor een groter publiek toegankelijk proberen te maken.

Hans Den Hartog Jager doet goed zijn best in Museumgasten. Maar dat programma wordt alleen bekeken door kunstliefhebbers. Dat geldt ook voor REL van Michiel Romeijn en Jhim Lamoree. Zwagerman wordt als gerespecteerd schrijver ook gelezen buiten de kunstwereld. Doordat hij regelmatig te gast is in De Wereld Draait Door bereikt hij een veel groter publiek dan al die andere kunstprofeten. Alles is gekleurd zal waarschijnlijk ook worden opgepikt door niet-kunst liefhebbers. Namelijk door fans van Joost Zwagerman. En dat zijn er in Nederland, terecht, een hele hoop. Een schrijver die die positie gebruikt, om de beeldende kunst te promoten moeten we koesteren. Dat de bundel voor ingewijden dan niet zoveel nieuws oplevert, neem ik graag op de koop toe.

ALLES IS GEKLEURD, OMZWERVINGEN IN DE KUNST
Joost Zwagerman
Arbeiderspers (2011)
ISBN 978 90 295 7382 5
€ 24,95 / 392 p.