Ego #13

Basje Boer
en Willem, recto

‘Ik ben geen fotograaf, ik ben een beeldend kunstenaar die gebruikmaakt van het medium fotografie.’

Het klinkt heel aanstellerig maar het is natuurlijk wel waar. Enerzijds heb je de portretfotograaf, de fotograaf die graag ‘schildert met zijn camera’, de observator, de voyeur. Anderzijds heb je de conceptualist die hét penseel van de 21e eeuw hanteert: fotografie. Vaak zegt deze ook iets óver fotografie, of óver de manier waarop we kijken. De kunstenaar die geen foto’s maakt maar het medium fotografie inzet, is niet alleen conceptueel bezig maar ook postmodern.

Op Willem Popeliers website staat het letterlijk: ‘Willem Popelier is a visual artist who uses photography.’

In 2010 reisde Popelier zonder camera naar Florida maar kwam terug met een fotoalbum vol ongebruikelijke vakantiekiekjes: veel beelden van beveiligingscamera’s, portretten geschoten door de professionele fotografen van Disneyland en snapshots van wildvreemden waarop Popelier in een hoekje opduikt.

Elke foto is een zoekplaatje: Vind de kunstenaar. En daar staat hij weer, die bruinharige jongen met zijn rugtas om. Alleen, te midden van zoveel camera’s.

Echt bekend werd Popelier met zijn boek en Willem. Documentatie van een jeugd, dat genomineerd werd voor de Dutch Doc Award 2011. In het boek legt Popelier zijn jeugd – en daarmee ook die van zijn tweelingbroer – vast, aan de hand van zakelijke portretten van alle betrokkenen, stambomen, voorwerpen, brieven en jeugdfoto’s.

Popeliers broer deed uiteindelijk afstand van het project. Zijn gezicht werd onherkenbaar gemaakt door een roze vlak, zijn naam door een zwarte variant. Er blijft een lege plek over voor de naam van de kunstenaar: en Willem.

Op de voorkant van het boek staat het hoofd van Popeliers broer, waarvan alleen nog het stekeltjeshaar, de kin en de oren te zien zijn. Op de achterkant kijkt de inmiddels vertrouwde kop van de kunstenaar je aan. Automatisch vouw je het boek open, zodat de hoofden een duoportret vormen. Je probeert je een voorstelling te maken van de man die verborgen gaat achter dat vleeskleurige vlak. Je projecteert er ogen op, een neus, lippen. Het gaat je daarbij niet om de gelijkenissen met de broer links maar juist om de verschillen.

Wat zou er – behalve het stekeltjeshaar – anders zijn aan die broer? Zijn blik, waarschijnlijk. En wat nog meer? Je kan je voorstellen dat het project zo begonnen is, met een man die zich afvroeg: Wat maakt mij anders dan mijn tweelingbroer? Een vraag die als vanzelf volgt op: Wie ben ik?

Popelier is geen fotograaf, hij gebruikt het medium fotografie. Hij maakt geen zelfportretten, hij gebruikt zichzelf als model. En zegt op die manier iets over identiteit. In het geval van en Willem blijkt er meer aan de hand te zijn.

Vanaf vierjarige leeftijd groeiden Popelier en zijn broer in verschillende gezinnen op: een dramatische scheiding waarvan de oorzaak andermaal achter kleurvlakken verscholen gaat. Misschien ging Popelier wel helemaal niet op zoek naar dat wat hem van zijn broer onderscheidt. Misschien ging hij juist op zoek naar de overeenkomsten die hun band bevestigen.

en Willem, documentatie van een jeugd

Willem Popelier

Idea Books, Amsterdam

ISBN: 9789460830112

en Willem, verso