In projectruimte Momart in Amsterdam bezoek ik de vijfde en laatste presentatie van het zes maanden durende residentieprogramma Making Space. Raphael Langmair en Elsbeth Ciesluk hebben de afgelopen maand de ruimte samen gebruikt als hun werkplek. Nu opent hun tentoonstelling Chewing My Stress Away. 

Het begon met een briefwisseling. In een kleine, aparte ruimte hangen de brieven netjes over elkaar gearrangeerd. Het overgrote deel blijft geheim, alleen de voorste brief is gedeeltelijk leesbaar voor de toeschouwer. Twee zichtbare flarden zijn: ‘ook jij zit klem met ‘t werk, het geld en de hele totale wereld.’ en ‘kunst maken lijkt in sommige opzichten op hardlopen; het is voor mij de beste manier het hoofd stil te krijgen. Stil van denken in cirkels. Rennen in cirkels. Ik ben een echte baanatleet.’ Ze geven een inkijkje in de persoonlijke zoektocht van de twee kunstenaars en tegelijkertijd in hun samenwerkingsproces. 

In de ruimte hangen zes verschillende werken van Ciesluk. Het doek is direct vast gezet op de muur met nietjes, op een drieluik na. Elk doek draagt een korte Engelse tekst, een quote, een statement, een gedachte. Geen geleende songteksten of uit de context gehaalde krantenknipsels, maar zorgvuldig geselecteerde woorden. 

Haar keuzes zijn beïnvloed door Langmair. Ze discussieerden over welke tekst op welke ondergrond gedrukt moest worden en struinden samen stoffenwinkels af op zoek naar materiaal met de juiste kleur en structuur om de combinatie van tekst en ondergrond kloppend te maken. Uiteindelijk zijn er verschillende soorten ondergronden te zien. Ciesluk maakt gebruikt van witte hoofdletters op een blauwe vuilniszak, groene typemachineletters op gestreepte gordijnstof en van roze verf op grijs, zacht vilt om haar statements te presenteren.

Voor elk werk van Ciesluk staat een object van Langmair. Van hout of metaal, geschilderd of onbewerkt gelaten, rond, vierkant met drie of vier poten. Het zijn krukjes die hij zorgvuldig met de hand gemaakt en bewerkt heeft. Ik aarzel om plaats te nemen. Het zijn geen noodzakelijke gebruiksobjecten als de bankjes die je in musea vaak vindt. Ze nodigen je echter wel uit om te gaan zitten, een rustmoment te nemen en vanuit het perspectief van Langmairs krukjes het werk van Ciesluk te bekijken. Toch ga ik niet zitten. De zorgvuldige compositie van kleur en vorm zorgt ervoor dat ze voorbij hun functionaliteit gaan en ze een metafoor voor bewust en aandachtig kijken worden.   

De zes combinaties van Ciesluk en Langmairs werk zijn als dialogen. Zij spreekt als hij luistert. Hij vraagt en zij knikt en beantwoordt. Zij twijfelt en hij is er. In 2012 werkten ze eerder samen tijdens een groepstentoonstelling in Duende/Brak in Rotterdam. In een performance danste Ciesluk op een wit, vierkante dansvloer terwijl Langmair van bovenaf verf naar beneden liet druppelen. De kleuren van de verf maakte een schildersdoek van de dansvloer waarop Ciesluk ze verder uitveegde. 

Zoals Ciesluk toen de kwast voor Langmair was, is hij nu meer het klankbord van Ciesluk. De verf wordt nu vertaald door de statements die voortgekomen zijn uit hun gesprekken. Het zijn gesprekken over persoonlijke methodes: hoe te overleven en te leven, hoe te creëren, hoe samen te zijn en lief te hebben. Hun samenwerking werkt als een spiegel voor hun maakproces en beïnvloedt de individuele keuzes. In deze tentoonstelling is de som der delen meer dan het geheel geworden; het is een synergie. Het is magie van de samenkomst, de verbintenis, die ze in hun persoonlijke leven in een liefdesrelatie hebben gevonden die zich nu ook in hun professionele relatie uitbetaalt.