Een jonge vrouw staat weggedoken in de hoek van de kamer. Haar gezicht is gericht naar de muur. Onder haar lange rok is nog net zichtbaar hoe haar enkels zijn vastgebonden. Ze is letterlijk en figuurlijk gevangen in zichzelf.

De psychiater Frederik Salomon Meijers (1868 – 1953) had op het moment dat hij zijn ‘onrustige patiënte’ portretteerde niet kunnen vermoeden dat zijn foto ruim honderd jaar later het onderwerp van een tentoonstelling zou worden. Nu hangen zijn historische foto’s zij aan zij met hedendaagse portretten van fotografe Annaleen Louwes (1959).

Louwes werd op uitnodiging van Het Dolhuys gevraagd haar eigen werk te koppelen aan het beeldarchief van het museum voor psychiatrie. Tijdens haar zoektocht stuitte ze op een collectie van bijna vijfhonderd foto’s die Meijers maakte in zijn tijd als chef de clinique van het Amsterdamse Wilhelmina Gasthuis. De fotografe maakte een selectie van beelden en legde deze naast portretten uit haar eigen oeuvre. De ietwat misleidende titel Louwes versus Meijers toont in plaats van verschillen, juist veel overeenkomsten. Overeenkomsten die vooral zichtbaar zijn in de lichaamshouding en expressie van de modellen. Bedrukte gezichten en priemende blikken, zowel Louwes als Meijers wisten deze te vangen op zo’n manier dat het lijkt alsof er geen wereld buiten de fotograaf en de geportretteerde meer bestond.

Waarin Louwes en Meijers wél duidelijk verschillen is de intentie waarmee ze hun modellen vastgelegd hebben. Waar Meijers zijn portretten aanwendde voor medische categorisering, is bij Louwes iedere vorm van rangschikking juist taboe. Haar modellen zijn zowel psychiatrisch patiënten, delinquenten als ‘gewone’ mensen. In haar portretten valt niet af te lezen wie normaal is of niet. Louwes probeert juist de fragiliteit van de mens te vatten, ongeacht de maatschappelijke stempel die hij heeft meegekregen. In haar ogen is iedereen kwetsbaar.

Deze observatie zet je ook gelijk aan het denken: kun je aan iemands uiterlijk zien of hij abnormaal is of niet? In Meijers tijd dachten ze daar wel zo over. Men probeerde overeenkomsten in gelaatstrekken of lichaamshouding bij patiënten te ontdekken. Gespannen ledematen, gebalde vuisten en vijandige blikken vormden onderzoeksmateriaal voor de psychiatrische beroepsgroep aan het begin van de twintigste eeuw. Hoewel we daar nu met verbazing naar terugkijken, zit het classificeren nog altijd ingebakken in ons systeem. Dagelijks worden we nog geconfronteerd met de behoefte een stempel te drukken op alles wat afwijkt van de norm.

Hoewel voor medische doeleinden gemaakt, ogen Meijers foto’s allerminst amateuristisch. De psychiater ving zijn modellen met een zuiverheid waarmee hij haast de ziel van de geportretteerde leek te vangen. Louwes’ oeuvre kent eenzelfde scherpte en indringendheid. Toch is het niet die uiterlijke overeenkomst die de tentoonstelling Louwes versus Meijers zo intrigerend maakt. Het is juist het besef dat classificaties als ‘normaal’ of ‘gestoord’ er niet langer toe doen. Een boodschap die Het Dolhuys standaard als rode draad door haar tentoonstellingsprogramma weeft. De ingreep van Louwes maakt het in één oogopslag zichtbaar.