Boekie Woekie

Bas Fontein, Dirk Wolf

In de steeds populairder wordende Negen Straatjes in Amsterdam bevindt zich, naast een gloednieuwe vestiging van lingerieontwerpster Marlies Dekkers, een obscuur winkeltje gespecialiseerd in kunstenaarsboeken: Boekie Woekie. Geregeld zijn er presentaties met titels als Tour de Trance, The Worst Club, One Page Magazine en A one hour concert not noisy enough for the police to come. Boekie Woekie claimt de enige echte kunstenaarsboekwinkel ter wereld te zijn: van en voor kunstenaars. Bijna alle publicaties in de winkel liggen in consignatie. Dat betekent dat ze niet zijn ingekocht, maar in bruikleen zijn van de maker, vergelijkbaar met schilderijen in een galerie. Tot het moment van verkoop hangen die er om gezien te worden, en, indien verkocht, delen de kunstenaar en de galeriehouder de opbrengst. Als maker van kunstenaarsboeken weet ik maar al te goed hoe moeilijk het is om in eigen beheer uitgegeven publicaties aan de man te brengen. De markt is klein en de marges zijn minimaal. Hoeveel liefde voor het kunstenaarsboek moeten de initiatiefnemers van Boekie Woekie wel niet hebben, om zich hier volledig voor in te zetten?

Boekie Woekie is in 1986 opgericht door zes kunstenaars. De samenstelling van de groep is intussen al een aantal maal veranderd, maar er zijn er drie overgebleven die er van begin af aan bij waren. Sinds 2002 runnen zij Boekie Woekie: Henriëtte van Egten, Rúna Thorkelsdóttir en Jan Voss. Boekie Woekie: “We waren kunstenaars met kartonnen dozen vol publicaties onder ons bed. In een heroïsche bui besloten we daar iets mee te doen, voor publiek te zorgen. Toen bleek al snel dat er veel meer kunstenaars met kartonnen dozen onder hun bed waren. Onze eerste winkel was meer een etalage. Als er één bezoeker binnen stond was de winkel vol. Niemand besefte toen dat er toekomst in zat. We zagen het als een spel, als een performance. Maar we speelden het spel vanaf het begin volgens de regels: we gingen naar de Frankfurter Buchmesse, betaalden btw en de huur en we publiceerden onze eigen boeken en die van anderen.”

In 1991 heeft Boekie Woekie zijn langdurige performance voortgezet in de Berenstraat, waar het tot op heden gevestigd is. Daar houdt het nog altijd de vastberaden wens hoog om “iets wat in het verborgene ligt te tonen.” Boekie Woekie: “We zijn één van de weinige instellingen die kunstenaarsboeken serieus nemen. Kunstenaarsboeken hebben een uitzonderlijke positie binnen de kunstmarkt. Het is een obscure niche. Vergeleken met schilderijen valt er simpelweg te weinig mee te verdienen. In die zin is het ook onschuldig. Toch is er ook een zekere paradox. Enerzijds proberen we met Boekie Woekie op een bescheiden manier een verandering in die structuur aan te brengen. Anderzijds willen we de onschuld bewaren, zodat de grote marktwerking zo min mogelijk in de wereld van de kunstenaarsboeken komt. Wij zijn geen handelaren en doen niet mee aan die heilige-koeien-toestand van een origineel. Ook trekken wij geen grens tussen namen die zichzelf dik gedrukt zien staan en kunstenaars die blij zijn om in de foyer van een postkantoor in Buitenveldert te exposeren. Zulke zaken zeggen namelijk helemaal niets over iemands creativiteit. In onze winkel ligt alles naast elkaar en hebben we bijvoorbeeld ook boeken van Dieter Roth die met gemak vijfduizend dollar opbrengen.”

“Naast Printed Matter in New York zijn we de enige winkel die zich volledig inzet voor het kunstenaarsboek. Alleen zijn wij veel kleiner en hebben in tegenstelling tot Printed Matter geen subsidie en betaalde banen. Maar daar zijn we trots op. Het gaat ons er juist om te bewijzen wat je met kunstenaarsboeken kunt doen zonder externe financiering. Wij zijn kunstenaars: we maken iets uit niets. We scheppen het onwaarschijnlijke met alle consequenties van dien. De huur betalen we bijvoorbeeld van de opbrengsten uit de verkoop van onze ansichtkaarten, die we zelf maken op onze offsetpers en voornamelijk aan toeristen verkopen. Wijzelf hebben geen grote auto’s of een chique keuken, maar daar hebben we nooit onder geleden. Veel belangrijker is dat we de vrijheid hebben om te zeggen wat we willen. Dat geldt ook voor onze boeken. Het gaat om de rechtstreekse uiting, los van bemoeienissen en restricties van een grote uitgeverij. Deze vrijheid beschermen wij en houden wij in leven. Bij ons is er, zeg het maar niet te hard, geen ballotage. We hebben alleen gewetensbezwaren bij ontzettend ambachtelijk gemaakte boeken: orgieën van bindwerk zonder inhoud.”

Boekie Woekie’s inspanningen blijven niet onbeloond. De winkel wordt al vele jaren bezocht door mensen van over de hele wereld en afgelopen jaar stond hij zelfs in de New York Times. Boekie Woekie: “Er zijn klanten die voor ons naar Amsterdam komen en de winkel verlaten met een enorme stapel boeken. Dat zijn de echte liefhebbers, de verzamelaars die het meeste geld in het laatje brengen. Eigenlijk zou er in iedere wereldstad een Boekie Woekie moeten zijn. Tenminste, als je het beste met de mensheid voor hebt. En er is ook behoefte aan. Aan ons is al verscheidene malen gevraagd een dependance te openen. Daardoor hebben we tijdelijke vestigingen gehad bij musea in Wenen, Londen, Zürich, Marseille, Basel en Reykjavik. Een Boekie Woekie-keten, dat zou mooi zijn. Maar dan hoeven ze echt niet allemaal Boekie Woekie te heten.”

Op de website van Boekie Woekie houdt Jan Voss een dagboek bij. Tot slot een fragment hieruit, omdat het voor mij laat zien dat, hoe moeilijk het ook is om kunstenaarsboeken te verkopen, uiteindelijk niets ondenkbaar is: “I have the whole day been looking forward to tell what happened to me last night in my dreams. I came, like in real life, on my bike to open Boekie Woekie to find a crowd waiting in front of the shop. (Quite unlike real life.) There was a dark mass of people filling Berenstraat to the corner of Prinsengracht. I knew the queue was stretching far beyond the corner. I knew it was the reversed daily queue of people wanting to visit Amsterdam’s great tourist attraction, the Anne Frank House. I opened the shop and the masses promptly invaded it. Up to here one could think this was wishful dreaming. But to cope with the crowd became a nightmare. It was night outside when I closed the door behind the last shadowy figure. I realized that all shelves and tabletops were now empty, there wasn’t one book left. And then, of course, the door is opened again and in comes a little pale girl and wants an empty book.”

Boekie Woekie is gevestigd op Berenstraat 16, Amsterdam en dagelijks geopend van 12:00 tot 18:00 uur