EGO #01

Basje Boer
Frida Kahlo, THE BROKEN COLUMN, 1944

Hoewel je het zelfportret misschien het makkelijkst associeert met de oude meesters van de schilderkunst en dus met mannen, koppel ik deze narcistische kunstuiting eerder aan vrouwen zoals Frida Kahlo en Cindy Sherman. In de portretten van Kahlo overheerst het persoonlijke levensverhaal terwijl Sherman eerder lijkt te ontsnappen.

‘Ik heb het gevoel dat ik anoniem ben in mijn werk’ zegt Sherman. ‘Als ik naar de foto’s kijk, zie ik nooit mezelf.’ Sherman begint in de jaren zeventig met het portretteren van zichzelf, hoewel altijd verkleed als een personage. Untitled Film Stills (1977-1980) is een serie van 69 foto’s waarvoor Sherman zelf poseert in verschillende outfits en decors die een verhaal suggereren. De personages die ze speelt zijn stereotiepe vrouwrollen: de bombshell, de sterke vrouw, het domme blondje, de dronken jetsetter.

Op de vraag waarom Sherman zelf voor haar foto’s poseert, noemt ze vaak praktische redenen: je model is altijd beschikbaar en heeft alle tijd, ze weet precies hoe ze moet zitten en waar het werk over gaat. Frida Kahlo gaf een soortgelijk antwoord op die vraag: ‘Ik schilder mezelf omdat ik vaak alleen ben.’

Het is moeilijk te geloven dat Kahlo alleen uit praktische overwegingen haar eigen model is. De schilderijen zijn dagboeken waarin ze verhaalt van haar vele operaties, een tumultueus huwelijk en miskramen. Ze neemt geen genoegen met schilderen van slechts haar beeltenis, ze schildert haar persoonlijkheid erbij.

Cindy Sherman doet exact het tegenovergestelde: ze ontdoet haar portret van karakter. In combinatie met 68 andere foto’s en 68 andere rollen is deze vrouw zowel uitdagend als verlegen als wanhopig en daardoor noch uitdagend, noch verlegen en noch wanhopig: Sherman laat 69 keer zien wie ze nièt is. Maar dat betekent nog niet dat haar foto’s geen zelfportretten zijn. Sherman legt haar verdwijning vast en dat is de kern van haar werk. Doordat ze haar verlangen toont om zich te verstoppen, toont ze juist wie ze is.

Cindy Sherman, UNTITLED FILM STILL #15